Απεβίωσε το βράδυ της Παρασκευής, 19 Φεβρουαρίου 2016, μία από τις κορυφαίες μορφέςτης Ιταλικής, αλλά και της παγκόσμιας διανόησης, ο συγγραφέας και φιλόσοφος Ουμπέρτο Έκο, σε ηλικία 84 ετών. Το κενό που άφησε είναι αβυσσαλέο και αναντικατάστατο.
Γεννημένος στις 5 Ιανουαρίου 1932, ο Έκο είχε δύσκολη παιδική ηλικία, η οποία συνδέθηκε με το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο και με τη σκιά του φασιστικού καθεστώτος του Μουσολίνι να πλανάται στον αέρα. Σε ηλικία 12 ετών ο μικρός Ουμπέρτο μετακόμισε με τη μητέρα του στον Ιταλικό Βορρά, απ’ όπου παρακολουθούσε με ανάμεικτα συναισθήματα τις τελευταίες πολύβουες μάχες των Ιταλών ανταρτών με τους φασίστες.
Ο Έκο κατάφερε να εισαχθεί στην Νομική Σχολή, προς ευχαρίστηση του πολυαγαπημένου του πατέρα, την οποία όμως εγκατέλειψε λίγο αργότερα, για να ασχοληθεί με την μεγάλη του αγάπη, τη φιλοσοφία. Στη διάρκεια των σπουδών του επήλθε και η πνευματική ωρίμανση του Έκο, την οποία συνόδευσε η ‘’ρήξη’’ του με τη θρησκευτική πίστη και την καθολική εκκλησία. Από τότε μέχρι το υπόλοιπο της ζωής του παρέμεινε άθεος.
Πραγματοποίησε το διδακτορικό του πάνω στη φιλοσοφική σκέψη του Θωμά Ακινάτη και πήρε το πτυχίο το 1954.
Στη συνέχεια στράφηκε επιτυχώς προς τη δημοσιογραφία, ενώ υπήρξε και διευθυντής του πολιτιστικού προγράμματος στην κρατική Ιταλική τηλεόραση, θέση που κράτησε μέχρι την απόλυσή του το 1959. Το γεγονός αυτό δεν τον ενόχλησε ιδιαίτερα, καθώς είχε πλέον περισσότερο χρόνο να ασχοληθεί με τη λογοτεχνία και τη συγγραφή.
Σε αυτό το διάστημα έγινε γενικός επιμελητής του λογοτεχνικού τομέα της εφημερίδας «Il verri» και άρχισε να αρθρογραφεί συστηματικά στη στήλη «Diario Minimo»( Ελάχιστο ημερολόγιο). Με αυτό τον τρόπο ο Έκο άρχισε να καθιερώνεται ως κορυφαία μορφή των Ιταλικών γραμμάτων και τεχνών, με την οξυδέρκειά του να απλώνεται σε ένα ευρύ φάσμα του πολιτιστικού βίου της χώρας, από την πολιτική και τη φιλοσοφία, ως τη σημειολογία, τη γλωσσολογία και τη λογοτεχνία. Από τότε και μετά ζούσε μόνιμα στο Μιλάνο.
Το 1966 έγινε καθηγητής σημειολογίας στο πανεπιστήμιο του Μιλάνου και το 1971 καθίσταται ο πρώτος καθηγητής σημειολογίας στο πανεπιστήμιο της Μπολόνια. Στο μεταξύ διάστημα κυκλοφόρησε το πρώτο βιβλίο του, με τίτλο ‘’ Η θεωρία της σημειολογίας’’( 1968).
Η διεθνής αναγνώρισή του έρχεται το 1980, με το διάσημο μυθιστόρημά του, ‘’Το όνομα του ρόδου’’, το οποίο θεωρείται ως ένα από τα μεγαλύτερα αριστουργήματα της λογοτεχνίας κατά τον 20ο αιώνα και μεταφράστηκε σε 43 γλώσσες. Άλλα ξακουστά βιβλία του είναι ‘’ Το εκκρεμές του Φουκώ’’, ‘’ Το νησί της προηγούμενης μέρας’’, ‘’ Μπαοντολίνο’’, αλλά και το περσινό του κύκνειο άσμα, ‘’Το φύλλο μηδέν’’ ( 2015). Γνώριζε 5 γλώσσες, μεταξύ των οποίων τα αρχαία ελληνικά.
Οι ριζοσπαστικές, βαθιά επαναστατικές ιδέες του Έκο θα ήταν αδύνατο να ‘’ φυλακιστούν’’ στο πλαίσιο οποιασδήποτε κομματικής γραμμής. Ο ίδιος ήταν πάντοτε αριστερός και φιλικά διακείμενος προς τα αριστερά κόμματα, ουδέποτε όμως προσχώρησε σε κανένα από αυτά, ούτε καν στο Κομμουνιστικό Κόμμα, που αποτελείτο από μία πληθώρα διανοουμένων.
Ο χαρακτήρας του, η πνευματική του διαύγεια, η σαφήνεια του ιδεολογικού του προσανατολισμού και η ευστοχία στις αναλύσεις των κοινωνικών θεμάτων, τον κατέστησαν ένα θρύλο της σύγχρονης διανόησης.
Τελειώνοντας θα ήταν ωφέλιμο να αναφέρουμε μερικά (από τα πολλά) εύστοχα και επίκαιρα γνωμικά και αποφθέγματα της τεράστιας αυτής προσωπικότητας.
‘’Σήμερα μόνο οι ηλίθιοι κάνουν δικτατορίες με τανκς, από τη στιγμή που υπάρχει η τηλεόραση.’’
‘’Μου φτάνει που ξέρω να διαβάζω, γιατί έτσι μαθαίνω αυτά που δεν ξέρω, ενώ όταν γράφεις, γράφεις μόνο αυτά που ξέρεις ήδη.’’
‘’Οι εφημερίδες διδάσκουν στον κόσμο πώς πρέπει να σκέφτεται […]. Ο κόσμος στην αρχή δεν ξέρει τι τάσεις έχει, μετά του λέμε εμείς και συνειδητοποιεί ότι όντως τις έχει’’.
‘’Ο πολιτισμός δεν ακυρώνει τη βαρβαρότητα, αλλά, πολλές φορές, την επικυρώνει. Όσο πιο πολιτισμένος είναι ένας λαός, τόσο πιο βάρβαρος και καταστροφικός μπορεί να γίνει.’’
‘’Κάθε φορά που ένας ποιητής, ένας ιεροκήρυκας, ένας αρχηγός, ένας μάγος ξεστομίζει ασυναρτησίες, η ανθρωπότητα ξοδεύει αιώνες αποκρυπτογραφώντας το μήνυμα.’’
‘’Να φοβάσαι τους προφήτες κι αυτούς που είναι έτοιμοι να πεθάνουν για την αλήθεια, επειδή κατά κανόνα κάνουν και άλλους να πεθάνουν μαζί τους, μερικές φορές πριν από αυτούς και καμιά φορά αντί για αυτούς.’’
‘’Οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης έδωσαν το δικαίωμα να μιλάνε σε λεγεώνες ηλιθίων που άλλοτε δεν μίλαγαν παρά μόνο σε μπαρ, αφού είχαν πιει κανένα ποτήρι κρασί, χωρίς να βλάπτουν την κοινότητα. Τους αναγκάζαμε αμέσως να σωπάσουν, αλλά σήμερα έχουν το ίδιο δικαίωμα λόγου με ένα βραβείο Νόμπελ. Είναι η εισβολή των ηλιθίων.’’
