Με την συμπλήρωση 105 χρόνων από την καθέλκυση του Θωρηκτού «Γ.ΑΒΕΡΩΦ» χρήσιμο είναι να αναφέρουμε ορισμένα στοιχεία για το πλοίο σύμβολο του Ελληνικού Έθνους, που άλλαξε τον ρου της ιστορίας.
Το « Γ.ΑΒΕΡΩΦ» είναι η ζωντανή ιστορία του έθνους μας. Ήτανε πάντοτε παρών σε όλα τα μεγάλα πολεμικά και ιστορικά γεγονότα της χώρας μας, κατά το πρώτο ήμισυ του 19ου αιώνα. Και για περισσότερο από έναν αιώνα δεν υπέστειλε ποτέ την Ελληνική Σημαία.
Το Θωρηκτό «Γ. ΑΒΕΡΩΦ» αγοράστηκε από την Ελληνική Κυβέρνηση στις 30 Νοεμβρίου του 1909 ενώ ακόμα εναυπηγείτω στα ναυπηγεία ORLANDO, στο Λιβόρνο της Ιταλίας, για λογαριασμό της Ιταλίας. Όταν η Ιταλική κυβέρνηση απεφάσισε ότι δεν της ήταν απαραίτητο, γιατί ήδη ναυπηγούνταν άλλα δύο όμοια πλοία, το ναυπηγείο απευθύνθηκε στους Τούρκους, χωρίς όμως να επιτευχθεί συμφωνία. Τότε απευθύνθηκε στην Ελληνική κυβέρνηση η οποία αποδέχτηκε την αγορά του Θωρηκτού πλοίου. Η αξία του κοστολογήθηκε στο ποσόν των 22.300.000 χρυσές δραχμές. Ένα ποσό, μεγαλύτερο του 1/3 της αξίας του, και συγκεκριμένα 8.000.000 χρυσές δραχμές προήλθαν από την διαθήκη του Γ. Αβέρωφ, ο οποίος είχε ορίσει να διατεθεί το 20 ο/ο της περιουσίας του στο Ελληνικό Κράτος για την αγορά ενός πλοίου που θα φέρει το όνομά του.
Το «Γ.ΑΒΕΡΩΦ» καθελκύστηκε στις 12 Μαρτίου του 1910 με υψωμένη την Ελληνική σημαία. Το καλοκαίρι του ιδίου έτους, ήδη είχε αρχίσει να στήνεται το άνω μέρος του πλοίου, και έτσι στις 16 Μαΐου 1911, με Ελληνικά πληρώματα έγινε η παραλαβή του από το Ελληνικό Ναυτικό, με πρώτο κυβερνήτη τον πλοίαρχο Ι. Δαμιανό.
Στην Ελλάδα κατέπλευσε, στο Φαληρικό όρμο, την 1η Σεπτεμβρίου του 1911, αφού είχε επισκεφτεί προηγουμένως την Αγγλία.
Το «Γ.ΑΒΕΡΩΦ» εντάσσεται στην δύναμη του Ελληνικού Ναυτικού, και κυριαρχεί στις Ελληνικές Θάλασσες. Την ίδια στιγμή γίνεται το πλοίο θρύλος και σύμβολο των αγώνων του Έθνους συνδέοντας το όνομά του με ηρωικές και νικηφόρες ναυμαχίες.
Φέτος συμπληρώθηκαν 103 χρόνια από τις ιστορικές Ναυμαχίες της Έλλης και της Λήμνου. Και εκείνες που σαν συνέχεια των ναυμαχιών της Σαλαμίνας, της Μυκάλης και του Ναβαρίνου ξέρουν να φέρνουν σε αίσιο πέρας οι Έλληνες ναυτικοί, γράφοντας ηρωικές σελίδες στη ναυτική ιστορία της χώρας μας.
Ανέκαθεν το Ελληνικό Έθνος στήριξε τις ελπίδες του για Ελευθερία και Δημοκρατία «στα θαλάσσια τοίχη». Και από την εποχή του πλοίου της Κυρήνειας, της Αθηναϊκής Τριήρης, του Βυζαντινού Δρόμωνα και της Γαλέρας του Κανάρη ή του Άρη του Τσαμαδού, η Ελληνική θαλασσοκρατία ολοκληρώνεται με το Θωρηκτό «Γ.ΑΒΕΡΩΦ».
Η Ύδρα για μία ακόμη φορά συνδέει το 1821 με το 1912. Μετά από 100 ακριβώς χρόνια το ίδιο όνομα καλείται να σώσει την τιμή και την αξιοπρέπεια των Ελλήνων και να συνεχίσει την απελευθέρωση του Ελληνικού Έθνους. Το όνομα Κουντουριώτης.
Ενώ ο Πόρος δίνει τον πρώτο νεκρό των Βαλκανικών πολέμων, τον ηρωικό υπαξιωματικό Νικ. Κατιτζάρη, ο οποίος εκτελώντας εντολή του κυβερνήτη του δέχτηκε θανατηφόρο τραύμα και άφησε την τελευταία του πνοή στο κατάστρωμα του Θ/Κ ΑΒΕΡΩΦ. Κηδεύεται την επομένη 4 Δεκεμβρίου, για να μείνει για πάντα πιστός υπερασπιστής, ακρίτας, στο νεκροταφείο του Μούδρου. Παρόντες ο Ναύαρχος Π.Κουντουριώτης, ο Κυβερνήτης, το άγημα και αντιπροσωπίες από τα πλοία του Στόλου. Το μικρό νεκροταφείο του Μούδρου φιλοξένησε για 83 χρόνια τον ηρωικό Ποριώτη υπαξιωματικό, μέχρι που ο Δήμαρχος Πόρου, Σπ.Σπυρίδων το 1995 διερμηνεύοντας και τα αισθήματα των συγγενών του Ν.Κατιτζάρη, αλλά και όλων των κατοίκων του Πόρου, αποφάσισε σε συνεργασία με την κοινότητα Μούδρου και το Αρχηγείο Ναυτικού και μετέφεραν τα οστά του στην πατρώα γη και τα τοποθέτησαν στον κήπο των ηρώων, στο Μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής.
Ο Παύλος Κουντουριώτης σαν γνήσιος απόγονος ηρώων, πριν την αναχώρηση για τις ηρωικές ναυμαχίες της Έλλης και της Λήμνου, σε προσφώνηση του Πρωθυπουργού Ελ.Βενιζέλου απάντησε: «Κύριε Πρόεδρε, να είσθε βέβαιος ότι θ’ ακολουθήσωμεν το παράδειγμα των προγόνων μας του Εικοσιένα».
Το δε μήνυμα του, μέσα από το Θ/Κ Γ.ΑΒΕΡΩΦ προς τα πλοία του στόλου, μετά την έξοδο του Τουρκικού στόλου στις 3 Δεκεμβρίου 1912 από τα στενά στα Δαρδανέλια, « ΠΛΟΙΑ ΣΤΟΛΟΥ. Με την δύναμη του Θεού και τας ευχάς του Βασιλέως και εν ονόματι του δικαίου πλέω μεθ’ ορμής ακαθέκτου και με την πεποίθησιν της νίκης εναντίον του εχθρού του έθνους»
Κουντουριώτης
θα μείνει εσαεί για να εμπνέει και να καθοδηγεί όλους τους μεταγενέστερους επιτελείς του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού.
Και πράγματι μαζί με τον κυβερνήτη Σ. Δούσμανη και με κατάλληλους ελιγμούς και υψώνοντας τη σημαία με το σήμα «Ζ» (ότι κινείται ανεξάρτητα από τον υπόλοιπο στόλο) όρμησε εναντίον των προαιώνιων εχθρών του Γένους, καταφέρνοντας να εξαναγκάσει τον τουρκικό στόλο να επιστρέψει στα Δαρδανέλια και να προφυλαχτεί από τα παράκτια πυροβολεία του. Γιατί ο Κουντουριώτης πίστευε ότι η τύχη βοηθάει τους τολμηρούς και έτσι γράφονται οι εποποιίες.
Μετά από 90 χρόνια από την ηρωική μορφή του Κανάρη που πυρπόλησε την Τουρκική ναυαρχίδα στη Χίο, ο Κουντουριώτης παραλίγο να επαναλάβει τον ίδιο άθλο εάν όπως αναφέρει ο Τούρκος Ναύαρχος Ραμίζ «Αν δεν έφευγα ο Κουντουριώτης θα με έθετε μεταξύ δύο πυρών».
Παύλος Κουντουριώτης, Σοφοκλής Δούσμανης, ο Αρχηγός του στόλου και ο Κυβερνήτης του Θ/Κ Γ.ΑΒΕΡΩΦ κατορθώνουν σε λίγες μέρες, γιατί πάντα λίγες μέρες χρειάζονται οι Έλληνες όταν είναι ενωμένοι, να τρέψουν σε φυγή τον Τουρκικό στόλο, να ελευθερώσουν τα ακριτικά νησιά και να κυριαρχήσουν στο Αιγαίο.
Το Θ/Κ Γ.ΑΒΕΡΩΦ μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1919, στη Σμύρνη το 1920 και συνέχισε να οργώνει ολόκληρο το Αιγαίο, που είχε καταφέρει να το κάνει Ελληνική λίμνη. .
Η ιστορία του συνεχίζεται στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στο πρώτο τρίμηνο του 1941 βρίσκουμε εγκατεστημένο επί του πλοίου τον Α.Σ. με το επιτελείο του. Ενώ η ηρωική του δράση ξεκινάει την νύχτα της 18 Απριλίου 1941, όταν μετά την απαίτηση του πληρώματος και παρά τις αντικρουόμενες διαταγές αποπλέει από τον όρμο της Ελευσίνας και εξερχόμενο των στενών ΛΕΡΟΥ-ΚΥΡΑΣ κατευθύνεται στη Σούδα. Από εκεί, στην Αλεξάνδρεια και πάντοτε φέροντας την Ελληνική σημαία φθάνει μέχρι την Βομβάη των Ινδιών.
Μετά την απελευθέρωση επανέρχεται στην Ελλάδα και στις 15 Οκτωβρίου 1944, αγκυροβολεί στον «Όρμο του Πόρου» ανοιχτά του Μοναστηριού. Την 16η αναχωρεί για τον Φαληρικό Όρμο, ενώ επανέρχεται στον Πόρο την επομένη 17η Οκτωβρίου, όπου επιβιβάζονται ο Πρόεδρος της Κυβερνήσεως Γ. Παπανδρέου το Υπουργικό Συμβούλιο και τελείται επί του πλοίου δοξολογία, ενώ είχε προηγηθεί δοξολογία στον Πόρο και είχε εκφωνηθεί ο πρώτος απελευθερωτικός λόγος του Πρωθυπουργού.
Κατά την παραμονή του εδώ, το Θωρηκτό επισκέφτηκαν πολλοί Ποριώτες.
Και η ειρωνεία της τύχης, τον Ιούλιο του 1957 το «Γ.ΑΒΕΡΩΦ» ρυμουλκείται στα ήσυχα νερά του Πόρου για μόνιμο αγκυροβόλιο για να θυμίζει την αντίστοιχη ρήση που είχε αναφέρει ο Κυβερνήτης Ι. Καποδίστριας για τον ενταφιασμό του Άστιγκος στον Πόρο. «Ως γυμνάσιον των νέων ναυτών ο Πόρος απαιτεί να είναι της σκιάς του το άσυλον, ώστε η μνήμη του ανεξάλειπτος από την φαντασία της νεολαίας ταύτης, των αγαθών της Ελλάδος ελπίδων να τους υπεκκαίη ως πνεύμα προϊστάμενον εις τας σπουδάς των εις την πρόσκτησιν των αρετών και γνώσεων όσαι εκόσμουν τον αείμνηστον».
Το Θωρηκτό Γ.ΑΒΕΡΩΦ συνδέθηκε με το νησί μας και έγινε το σύμβολο του Πόρου.
Αλλά η μοίρα του τελικά ορίζεται διαφορετικά. Προς γενική θλίψη όλων των κατοίκων του Πόρου που τόσο είχαμε συνδεθεί μαζί του, το 1982 μεταφέρεται στα ναυπηγία Σκαραμαγκά και από εκεί καταλήγει στο μόνιμο πλέον αγκυροβόλιο του στην Μαρίνα «Φλοίσβος» (Τροκαντερό).
Η Ιστορία του «Γ.ΑΒΕΡΩΦ» του πλοίου θρύλου και συμβόλου Δόξης για το Ελληνικό Ναυτικό και για όλο τον Ελληνισμό, συνεχίζει και σήμερα να εμπνέει όχι μόνον τους Έλληνες αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και ναύτες αλλά και ολόκληρο το Έθνος.
Ο γράφων είχε την τύχη αλλά και την τιμή το 1992, ως αντ/δρος της Δημοτικής Βιβλιοθήκης να του ανατεθεί από τον Δήμο Πόρου, επ’ ευκαιρία της Ναυτικής Εβδομάδας, να οργανώσει έκθεση στο τότε Πνευματικό Κέντρο Πόρου, με τίτλο «Θ/Κ Γ.ΑΒΕΡΩΦ Ιστορία και θρύλος», με εκθέματα από το ΓΕΝ, τον ΕΛΙΑ, το Πολεμικό Μουσείο, το μουσείο Βορρέ και την ΕΡΤ.
Μερικά στοιχεία του «Γ.ΑΒΕΡΩΦ»
Μήκος 140,5 μ., πλάτος 21 μ., εκτόπισμα δοκιμών 10118 τ., πυροβόλα 4 συστήματα Άρμστρονγκ, ταχύτης μεγίστη 23.9 κόμβοι, καύσιμα γαιάνθρακες 1500 τόνοι.
Γιώργος Αθανασίου
